Licencja czy przeniesienie praw autorskich? Czym jest umowa licencyjna, a czym umowa przeniesienia praw autorskich?

Co wybrać – przeniesienie autorskich praw majątkowych czy umowę licencyjną?

Licencja czy przeniesienie praw autorskich? Co wybrać? W tym artykule udzielam Ci odpowiedzi na pytanie jaka jest różnica pomiędzy umową przeniesienia autorskich praw majątkowych a umową licencyjną. Zobaczysz kiedy i z której formy rozporządzania prawami własności intelektualnej skorzystać w oparciu o praktyczne przykłady z prawniczego i biznesowego życia wzięte. 

Umowy te zostały uregulowane w rozdziale 5 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. 

Autorskie prawa majątkowe a autorskie prawa osobiste

Ten temat omówiłam szerzej w artykule, który znajdziesz tutaj. 

Umowa o przeniesienie praw autorskich – przeniesienie autorskich praw majątkowych  

Zaczniemy od „najcięższego”. Umowa o przeniesienie autorskich praw jest najdalej idącą w skutkach umową w odniesieniu do dysponowania prawami autorskimi majątkowymi i może doprowadzić do utraty tych praw przez ich twórcę lub dotychczasowego właściciela.

Jak wskazuje sama nazwa dochodzi dosłownie do przeniesienia praw na inną osobę na określonych w umowie polach eksploatacji. W dalszej części artykułu wyjaśniam czym one są, ponieważ dotyczą one również licencji.

Umowa może dotyczyć utworu już istniejącego, jak i utworu przyszłego – chociaż w tym ostatnim przypadku do przeniesienia praw dojdzie dopiero w momencie ustalenia utworu. Jeżeli ma być skuteczna należy zawrzeć ją w formie pisemnej. Można określić w niej także chwilę przejścia praw autorskich na nowego właściciela. Jeżeli planujesz przenieść autorskie prawa majątkowe nieodpłatnie, pamiętaj, aby wyraźnie zaznaczyć to w umowie.

Jako, że bohaterem_ką case study artykułu powinien_na być artysta_ka i jestem fanką Britney Spears, przyjmijmy, że będzie nią osoba o imieniu Britney. 

Britney stwierdza, że ma debet na koncie. Uważa, że zarobiła na tej piosence już wystarczająco i jest jej wszystko jedno co się z nią dalej stanie. Postanawia sprzedać wytwórni warte miliony przysługujące jej prawa autorskie majątkowe do piosenki, której jest autorką. Zawiera z wytwórnią umowę sprzedaży przenoszącą prawa autorskie majątkowe na wszystkich istniejących polach eksploatacji (wymienionych dokładnie w umowie) do piosenki. Nie może więc już dysponować prawami do piosenki, pobierać tantiem czy decydować o jej remiksowaniu. Autorskie prawa osobiste jednak nadal pozostają przy niej i nawet nowy nabywca – wytwórnia musi wskazywać ją jako autorkę piosenki. 

Umowa zlecenia, umowa o dzieło lub umowa sprzedaży a umowa przenosząca autorskie prawa majątkowe 

Przeniesienie praw autorskich może być elementem umowy o dzieło lub umowy zlecenia obok innych postanowień dotyczących wykonania określonego utworu. Może także stanowić umowę sprzedaży autorskich praw majątkowych. Polecam Ci jednak utrwalić jej treść, aby nie było wątpliwości co do zakresu licencji.

Britney postanawia zająć się teraz projektowaniem i wykonywaniem stron internetowych. Ze względu na swoją popularność chciałaby jednak pozostać anonimowa. Na zlecenie swojej klientki wykonuje strony internetowe. W związku, że layout strony jest przejawem jej twórczości i stanowi utwór, przysługują jej do nich prawa autorskie osobiste i majątkowe. Klientka jednak ma swoją wizję stron i daje Britney wytyczne. Zawiera więc z klientką umowę zlecenia, w której określone są między innymi ramy wizualne strony podane przez klientkę, czas na wykonanie każdej ze stron, wynagrodzenie oraz postanowienia dotyczące przeniesienia majątkowych praw autorskich do utworów. W związku z tym, że utwory dopiero mają powstać, umowa stanowi, że prawa te przechodzą na klientkę dopiero z chwilą zapłaty wynagrodzenia przez klientkę. Chronimy w ten sposób interes Britney.

Zgodnie z wolą obu Pań umowa stanowi także, że Britney nie będzie wykonywać swoich autorskich osobistych i w związku tym klientka nie musi oznaczać autorstwa Britney. Jak wspominałam w podlinkowanym artykule, osobiste prawa są niezbywalne, ale na gruncie polskiego prawa można zobowiązać się do niekorzystania z nich. 

Niby podobne, a jednak spora różnica.

Czym jest umowa licencyjna? Licencjobiorca, licencjodawca. 

W przypadku umowy licencyjnej prawa autorskie majątkowe pozostają przy twórcy (licencjodawcy), który uprawnia inny podmiot do czasowego korzystania z utworu na polach eksploatacji określonych w umowie. Wiąże się z nią także możliwość lub brak możliwości udzielania dalszych licencji, czyli sublicencji. Licencja jest jednak nieco bardziej skomplikowanym zagadnieniem i wymaga szerszego wyjaśnienia. 

Licencja wyłączna – wyłączność korzystania z utworu

Udzielenie wyłącznej licencji upoważnia do korzystania z utworu wyłącznie przez jeden podmiot. Można także zobowiązać właściciela praw – licencjodawcę do niekorzystania z utworu. Jest to uzasadnione najczęściej względami interesu tego podmiotu – licencjobiorcy, który zarabia np. na wyłącznym rozpowszechnieniu utworu. W związku z tym inwestuje w ten proces czas i pieniądze w takie działania jak promocja, zatrudnienie personelu, utrzymanie utworu. Jego korzyści pieniężne mogłyby nie pojawić się, gdyby komuś jeszcze przysługiwałoby prawo do wykonywania praw autorskich.

Britney jednak postanawia zostać producentem filmowym. Udziela licencji niewyłącznej serwisowi streamingowemu HBOptimum, który inwestuje w produkcję filmu, promocję – reklamy w telewizji, bilbordy, organizuje premierę. W tym samym czasie udziela także licencji niewyłącznej konkurencyjnemu serwisowi streamingowemu Netflayer, który korzysta na popularności filmu i oferuje niższą cenę za jego wypożyczenie lub niższy miesięczny abonament.

Biedny HBOptimum nie miał dobrego prawnika, który zadbałby o licencję niewyłączną i stracił wiele pieniędzy. 

Dobry prawnik jak dobry kosmetyk. Niezbędny.

Licencja niewyłączna – umowa licencyjna niewyłączna. Czy można korzystać z utworu, kiedy udzielono licencji?

Umowa licencji niewyłącznej pozwala na udzielenie licencji na ten sam utwór na takich samym lub zbieżnych polach eksploatacji kilku różnym podmiotom. Oczywiście udzielenie takiej licencji jest możliwe w przypadku, kiedy forma utworu (niematerialna) nadaje się do tego. 

Nowa piosenka autorstwa Britney ma być wypromowana na jak najszerszą skalę, będzie grana w różnych rozgłośniach radiowych. Postanowiła udzielić licencji różnym licencjobiorcom w zamian za odpowiednie wynagrodzenie. 

Czas trwania umowy licencji

Umowa licencyjna jest umową czasową. Co za tym idzie udzielenie licencji nie oznacza trwałości przejścia praw. Podkreślę jeszcze raz, że w jej przypadku prawa pozostają przy dotychczasowym właścicielu (najczęściej twórcy). Ale jakie to ma znaczenie? Zasadnicze. Już wyjaśniam.

Licencja może być zawarta:

•  na czas określony do 5 lat,

• na czas nieokreślony,

•  na czas określony powyżej 5 lat – w takiej sytuacji po upływie 5 lat uważa się umowę za zawartą na czas nieokreślony.

W przypadku umowy na czas określony do 5 lat, po upływie tego czasu prawa „wracają” (chociaż w rzeczywistości nigdzie nie poszły) do właściciela. Sprawa jest jasna. Tutaj możliwość wcześniejszego wypowiedzenia umowy zależy od jej treści.

Inaczej jest jednak z licencją na czas nieokreślony i na czas określony powyżej 5 lat. Po upływie tego okresu tą ostatnią uważa się także za umowę na czas nieokreślony. Taka umowa można wypowiedzieć z zachowaniem terminów wskazanych w umowie, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego.

Jak wspomniałam już wcześniej licencja to co do zasady sprawa czasowa – czasami jednak zdarza się, że trwa ona w nieskończoność. Jest tak wtedy, gdy umowa nie zostanie wypowiedziana.

Pamiętaj, że w braku wyraźnego zastrzeżenia, że umowa przenosi prawa autorskie umowę uważa się za licencję.

Umowa zlecenia lub umowa o dzieło i licencja

Licencja, która jest umową o korzystanie z utworu może być elementem umowy zlecenia lub umowy o dzieło. W związku z jej czasowością nie dochodzi tutaj do sprzedaży autorskich praw majątkowych do utworu. 

Na pierwszy rzut oka zwykły palimpsest. Ale to właśnie to co w środku stanowi o jego wartości, tak jak w umowie.

Pola eksploatacji w umowie przeniesienia praw autorskich i umowie licencji 

Pola eksploatacji pozwalają stronom umowy określić, na jakie konkretnie sposoby można korzystać z utworu w ramach zawartej umowy. Są nimi takie czynności jak rozpowszechnianie, reprodukcja, publiczne wykonywanie, adaptacja, kopiowanie itp.

Wyraźne określenie pól eksploatacji ma kluczowe znaczenie dla skuteczności udzielenia prawa. Prawo autorskie stanowi, że w przypadku obu umów zakres uprawnień odnosi się tylko do pól eksploatacyjnych, które zostały w niej wyraźnie wymienione. Ma to kluczowe znaczenie. Tę kwestię należy więc bardzo dobrze przemyśleć, a jeszcze trudniej ująć ją w słowa.

Z doświadczenia powiem, że w przypadku umów dotyczących praw autorskich właśnie tej kwestii poświęcam najwięcej czasu. Dlatego warto zdać się na doświadczenie prawnika.  

W umowie licencyjnej z rozgłośnią radiową Britney wskazała, że nie wskazała, że polem eksploatacji jest publiczne odtwarzanie utworu. W ten sposób straciła i Britney i radio, dopiero po konsultacji prawnika podpisali aneks do zawartej wcześniej umowy. 

Forma umowy – forma pisemna czy dowolna?

Umowa przenosząca autorskie prawa majątkowe oraz umowa licencji wyłącznej wymagają dla swojej ważności formy pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa licencji niewyłącznej może być zawarta w dowolnej formie, nie musi być zawarta na piśmie pod rygorem jak nieważności. 

Kiedy licencja a kiedy przeniesienie praw autorskich? Co wybrać?

Zaskoczę Cię: to zależy! Jeżeli zależy Ci jedynie na czasowym udostępnieniu utworu do korzystania przez inny podmiot – wybierz umowę licencji. Jeżeli natomiast planujesz zbyć prawa majątkowe i nie chcesz korzystać z nich w przyszłości – wybierz umowę przeniesienia praw. 

 Podsumowanie – czym się różnią przeniesienie praw autorskich czy licencja?

Podstawowa różnicami pomiędzy przeniesieniem praw a licencją jest:

• czas, na który udzielamy praw autorskich – przeniesienie jest trwałe, licencja ma charakter czasowy

• podmiot praw – w przypadku przeniesienia prawa do utworu są przenoszone na nowego nabywcę, w przypadku licencji upoważniamy licencjobiorcę jedynie do korzystania z utworu, z reguły w ograniczonym zakresie wynikającym z umowy

• wypowiedzenie – to nawiązanie do trwałości umowy, w przypadku umowy licencji w związku z jej czasowością jest ono możliwe. Zakończenie umowy przeniesienia praw nie jest niemożliwe, ale zależy od bardzo wyjątkowych warunków

Jeżeli masz pytania dotyczącej umowy licencyjnej lub umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych napisz do mnie na adres e-mail: kontakt@dominikakrolik.pl lub zostaw komentarz. Najszybciej odezwę się również na Instagramie.