Sztuczna inteligencja a prawo. Legalne AI.

Sztuczna inteligencja (ang. artificial intelligence, AI) w ostatnim czasie za sprawą Chatu GPT stała się bardzo popularna już nie tylko jako abstrakcyjna wizja przyszłości. Postęp technologiczny realnie wpływa ona na usprawnianie różnych procesów, dzięki którym chociażby przedsiębiorcy mogą osiągać większe zyski. W mediach społecznościowych coraz częściej możemy spotkać się z postami tworzonymi przez AI. Czy ze sztucznej inteligencji można korzystać dowolnie? Jak robić to zgodnie z prawem?

Wytwór AI a prawa autorskie sztucznej inteligencji. Prawny charakter sztucznej inteligencji.

Wytwór a utwór

W rozumieniu ustawy prawo autorskie i prawa pokrewne utwór ma charakter twórczy i może być wyłącznie dziełem człowieka. Póki co sztuczna inteligencja, pomimo swoich dużych możliwości nie jest uznawana za człowieka, a pochodzące od niej treści to wytwory. Podobnie z resztą jest ze zwierzętami i słynnym selfie zrobionym przez małpę. Prawa autorskie przysługują wyłącznie ludziom, nie sztucznej inteligencji. Tekst lub obraz wygenerowany przez algorytm stanowi więc utworu i systemy sztucznej inteligencji nie korzystają z ochrony prawnoautorskiej. 

Sztuczna inteligencja, twórcy, ich prawa i ochrona 

Twórcy mają prawa autorskie do oprogramowania. Wytwory oparte na sztucznej inteligencji generowane są na podstawie kodu, bez udziału człowieka. Jak wspominałam wcześniej ustawa o prawie autorskim stanowi, że prawa te przysługują wyłącznie ludziom. Nie można więc przypisać twórcom prawa do dzieł stworzonych przez sztuczną inteligencję. 

Czy sztuczna inteligencja może zażądać tantiem?

Nie. W związku z tym, że AI nie przysługują prawa autorskie to ani ona, ani jej twórcy nie mogą żądać tantiem. Przysługują one wyłącznie wobec utworu stworzonego przez człowieka. 

Jak sztuczna inteligencja się uczy? Definicja machine learning

Sztuczna inteligencja musi mieć określone zasoby wiedzy, żeby móc na ich podstawie generować wytwory. Dosłownie uczy się, co w języku programistów jest nazwane uczeniem maszynowym (ang. machine learning). Wiedzę zazwyczaj pozyskuje z istniejących już utworów, w przeciwnym razie stworzenie sztucznej inteligencji i opracowania tysięcy utworów do nauki byłoby bardzo pracochłonne. Chat GPT pozyskuje wiedzę z ogromnej bazy danych jak artykuły czy publikacje naukowe, które podlegają ochronie prawa autorskiego. Ta wiedza to wstęp do odpowiedzi na następne pytanie.

Czy korzystając z systemów AI  można naruszyć prawo?

Czy sztuczna inteligencja może stworzyć plagiat?

Pomimo, że sztuczna inteligencja nie powoduje powstania utworu, korzystając z wytworów AI można naruszyć prawa autorskie osobiste i majątkowe innych twórców. Jest to bezpośrednia konsekwencja uczenia się nowej technologii na cudzych utworach. W konsekwencji może dojść do plagiatu.

Przykład:
AI generuje cyfrowy obraz składający się z kilku utworów różnych twórców. W ten sposób powstaje dzieło stworzone przez AI, zależne od innych utworów. Bez odpowiedniej licencji od tych twórców korzystając z takiego dzieła naruszamy prawo autorskie. 

Naruszenie autorskich praw osobistych i majątkowych przez AI. Utwór, użytkownik i algorytm

Osobie,  której przysługują autorskie prawa osobiste i/lub majątkowe do utworu, który bezprawnie wykorzystano przysługuje m.in prawo do pieniężnego odszkodowania, zadośćuczynienia, wydania korzyści, zaniechania naruszenia, żądania zapłaty sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. W rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych za takie naruszenie grozi również odpowiedzialność karna. 

Czy można korzystać z oprogramowania sztucznej inteligencji w biznesie?

To zależy od wewnętrznych regulacji danego narzędzia.

Chat GPT i DALL-E
OpenAI, czyli twórcy Chat-u GPT i DALL-E przenoszą na swoich użytkowników prawa do wytworów sztucznej inteligencji i w związku z tym można korzystać z nich dowolnie także w celach komercyjnych, czyli biznesowych. Regulamin jednocześnie zastrzega, że program nie ponosi odpowiedzialności za naruszenie praw twórców (bardzo dyskusyjny zapis).

Midjourney
Użytkownik korzystający z oprogramowania Midjourney nieodpłatnie może wykorzystywać stworzone przez AI dzieła wyłącznie w celach niekomercyjnych. W przypadku wersji odpłatnej użytkownik uzyskuje wszelkie prawa do dzieła, w tym możliwość wykorzystania w celach komercyjnych.

Stable Diffusion
Obrazy stworzone za pośrednictwem Stable Diffusion są udostępniane na podstawie licencji CC0 1.0 Universal. Można zwielokratniać, zmieniać, rozpowszechniać i wykonywać wytwór, nawet w celach komercyjnych. Ciekawostką jest, że przeciwko StableAI skierowano pozew opierający się na zarzucie bezprawnego wykorzystania dzieł innych twórców do uczenia algorytmów programu.

Polecam Ci regularnie zapoznawać się z postanowieniami regulaminu oprogramowania, z którego korzystasz.  

Naruszając regulamin narażasz się na odpowiedzialność odszkodowawczą. 

Czy dzieło stworzone przez systemy sztucznej inteligencji narusza prawa autorskie? 

Użytkownik wykorzystując AI do generowania obrazów lub tekstów nie narusza praw autorskich. Może do tego dojść dopiero w przypadku korzystania z nich – np. udostępnienia w Internecie. 

Jak korzystać ze sztucznej inteligencji zgodnie z prawem?

Wyobrażam sobie, że to niemal niemożliwe zadanie, aby ustalić z jakich źródeł korzystała sztuczna inteligencja przy tworzeniu swojego dzieła. Jeszcze bardziej problematyczne wydaje się wystąpienie o udzielenie licencji na korzystanie z tych źródeł. Dlatego najbezpieczniej, kiedy dzieła sztucznej inteligencji stanowią jedynie inspirację, a nie są wykorzystywane w stosunku 1:1. 

Dzieło stworzone przez AI a naruszenie dóbr osobistych

Kolejnym aspektem jest korzystanie ze sztucznej inteligencji w sposób nienaruszający dóbr osobistych innych osób np. za pośrednictwem technologii deepfake. Tutaj możesz zapoznać się z moim artykułem dotyczącym tego zagadnienia.

Korzystanie z narzędzi sztucznej inteligencji w organizacji i przepisy dotyczące ochrony danych osobowych

Sztuczna inteligencja ucząc się bazuje także na danych wprowadzanych przy okazji korzystania z niej. Stwarza to ryzyko wycieku danych osobowych.

Przykład:
Do Chat-u GPT wprowadzam polecenie „Ułóż alfabetycznie dane osobowe pracowników.” W ten sposób udostępniamy open.ai dane osobowe naszych pracowników bez odpowiednich umów, naruszając tym samym RODO. Albo wklejam treść umowy i proszę o jej zredagowanie. 

Obecnie chociażby Chat GPT ze względu na czasowe uniemożliwienie dostępu do aplikacji w Hiszpanii postanowił choć trochę dostosować się do unijnych przepisów i wprowadził opcję wyłączenia możliwości nauki na danych osobowych i zapisywania historii czatu. Można z niej skorzystać w ustawieniach.  

Dlatego ważne jest, żeby wdrażać w organizacjach odpowiednie procedury i praktyki korzystania ze sztucznej inteligencji. Pozwala to na zarządzanie ryzykiem korzystania z AI i minimalizowanie ryzyka naruszenia prawa, regulaminów narzędzi. Zapewnia również bezpieczeństwo pracowników i  zleceniobiorców oraz pracodawców i zleceniodawców. Przede wszystkim więc edukacja!

Umowy i korzystanie ze sztucznej inteligencji 

Jeżeli w swoim biznesie zawierasz umowy na podstawie których dochodzi do przeniesienia lub udzielenia Tobie licencji na prawa autorskie warto zabezpieczyć się przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami użycia AI bez Twojej wiedzy przez wykonawcę. Trudno jest udzielić prawa do korzystania z praw autorskich w sytuacji, w której samemu się ich nie ma lub co gorsze ma do nich prawo twórca, który nawet nie wie o użyciu jego utworu. Ma to miejsce chociażby w przypadku zlecania copywritingu czy umowach IT, gdzie sztuczna inteligencja generuje kody źródłowe, do których ostatecznie wykonawcy prawa nie przysługują. Pomyśl o dodaniu do umów postanowień dotyczących korzystania z AI i ewentualnej odpowiedzialności za jej nieprawidłowe użycie. 

Prawo sztucznej inteligencji

Obecnie prawodawstwo światowe nie przewiduje regulacji dotyczących sztucznej inteligencji, a sektor innowacji technologicznych rozwija się bardzo szybko. Na poziomie unijnym, była ona długo przedmiotem debaty i w związku z tym skierowano wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego zharmonizowane przepisy dotyczące sztucznej inteligencji (Akt w sprawie sztucznej inteligencji). Można zapoznać się na oficjalnych stronach Unii Europejskiej (EUR-Lex). Nowe przepisy ustanawiające prawny charakter działania sztucznej inteligencji pomogą zapewnić bezpieczeństwo dotyczące ochrony danych oraz zharmonizują zasady korzystania z AI.

Podsumowanie

Reasumując, wytwory AI nie posiadają dostatecznego wkładu twórczego więc nie są utworem w rozumieniu prawa. Należy korzystać z niej ostrożnie, traktując jej wytwory jako inspirację do dalszej pracy. W organizacjach należy opracowywać odpowiednie dokumenty regulujące zasady i możliwość korzystania ze sztucznej inteligencji. 

Pytania dotyczące sztucznej inteligencji i legalnego korzystania? Napisz do mnie!

Tutaj znajdziesz moje dane kontaktowe.